بچه‌هایی که از مادر‌های معتاد به دنیا می‌آیند
مثل همه بانوان معتادی که بچه به دنیا می‌آورند، فقط یک تا سه روز طعم مادری را می‌چشد و ممکن است تا آخر عمر بچه خود را نبیند.
گریه نوزادش، او را به خود می‌آورد. می‌خواهد مثل بقیه مادر‌ها به فرزند تازه متولد شده‌اش شیر بدهد، ولی پرستار‌ها مانع می‌شوند. می‌گویند شیر او برای نوزاد سم است؛ چراکه مملو از موادمخدر است و گریه‌های بچه هم بیشتر به دلیل خماری است تا گرسنگی.
مثل همه بانوان معتادی که بچه به دنیا می‌آورند، فقط یک تا سه روز طعم مادری را می‌چشد و ممکن است تا آخر عمر بچه خود را نبیند. نوزادشان به بهزیستی فرستاده می‌شود و برخی مادر‌ها هنگام ترخیص، چنان شیون و ناله‌ای می‌کنند که اشک مراجعان و حتی پزشکان بیمارستان را درمی‌آورند.
این‌ها شرح حال مادران معتادی است که با نوزادی در شکم وارد بیمارستان مهدیه شده و با دست خالی از آن بیرون می‌روند. «شهرزادزاده‌مدرس» رئیس این بیمارستان برای ما از این لحظات می‌گوید.
اول صبح نامه‌ای به دست رئیس بیمارستان مهدیه رسیده و او را غمگین کرده است: «خانم دکتر! از شما عاجزانه می‌خواهم بچه‌ام را به من برگردانید. شما هم مادر هستید و می‌دانید چه حالی دارم. شب و روزم سیاه شده و طاقت دوری از بچه‌ام را ندارم. قول می‌دهم اعتیادم را ترک کنم…»
شهرزاد زاده‌مدرس می‌گوید: «این مادر‌ها هم عاطفه و احساس دارند. جدا کردن فرزند از آن‌ها ضربه سنگینی به روح و روان‌شان می‌زند، اما این جدایی به نفع نوزاد است. ممکن است فروخته شوند، دست مافیای متکدیان بیفتند یا حتی اعتیادشان بیشتر شود.»
دو مورد اولی که‌زاده‌مدرس بیان می‌کند، برای‌مان غریب نیست، اما بیشتر شدن اعتیاد نوزادان نیاز به توضیح بیشتر دارد که می‌گوید: «بچه‌هایی که از مادر‌های معتاد به دنیا می‌آیند، به موادمخدری که مادرهای‌شان مصرف می‌کنند، وابستگی دارند. به همین دلیل دچار خماری می‌شوند و این خماری با شیر دادن رفع می‌شود. به همین خاطر اگر به مادرهای‌شان اجازه شیردهی بدهیم، انگار موادمخدر به نوزاد‌ها داده‌ایم؛ بنابراین شیردهی به این بچه‌ها ممنوع است و غذای آن‌ها از بانک شیر بیمارستان تأمین می‌شود.»
ترک اعتیاد نوزادان در بیمارستان
مادران معتادی که نوزادشان به دنیا می‌آید، فقط زمانی که در بیمارستان بستری هستند، امکان دیدن بچه‌های خود را دارند. این زمان بین ۲۴ تا ۷۲ساعت متغیر است و پس از ترخیص مادر، چنانچه نوزاد با مشکلی مثل نارس بودن مواجه نباشد، از طریق اورژانس اجتماعی به بهزیستی منتقل می‌شود. اینکه یک مادر چطور می‌تواند فرزند خود را پس گرفته و از او نگهداری کند، به قوانین بهزیستی مربوط است.
زاده‌مدرس و همکارانش از این مراحل بی‌خبرند، اما می‌گوید: «متأسفانه در یک سالی که اینجا هستم، تاکنون مادری ندیده‌ام که اعتیادش را ترک کرده باشد. این افراد باید به سازمان بهزیستی ثابت کنند که دیگر اعتیاد ندارند و صلاحیت آن‌ها احراز شود.»
او به جدایی تلخ مادر‌ها از فرزندان‌شان اشاره می‌کند و می‌گوید: «دیدن این صحنه خیلی سخت است، به‌خصوص برای نیرو‌های این بیمارستان که برای نخستین‌بار طرح هم‌آغوشی مادر و نوزاد را اجرا کرده و سبب اجرای این طرح در کل کشور شده‌اند. در این طرح تماس پوست به پوست مادر و بچه انجام و سبب آرامش آن‌ها می‌شود.
حتی در جراحی سزارین، به محض اینکه‌بند ناف جدا می‌شود، صورت نوزاد به‌صورت مادرش چسبانده می‌شود و مادر‌هایی که فرزندشان را طبیعی به دنیا آورده‌اند، می‌توانند آن‌ها را در آغوش بگیرند، اما مادر‌هایی که اعتیاد دارند، فقط می‌توانند نوزاد خود را بغل کنند، ولی نباید به آن‌ها شیر بدهند، چون مواد افیونی در شیرشان وجود دارد.»
از او درباره وضعیت نوزادان در زمان خماری می‌پرسیم که می‌گوید: «این نوزاد‌ها در زمان تولد وابستگی خود را به موادمخدر نشان می‌دهند. ما هم چاره‌ای جز تزریق دارو‌های آرامبخش به آن‌ها نداریم، چون ممکن است خماری آن‌ها حتی به تشنج ختم شود. این کار تا زمان ترک عادت نوزاد به مواد افیونی ادامه پیدا می‌کند و ممکن است یک هفته تا ۱۰روز طول بکشد.»
افزایش تعداد مادران پرخطر
وقتی از رئیس بیمارستان مهدیه درباره نحوه شناسایی بانوان معتاد می‌پرسیم، می‌گوید: «هنگام پذیرش بیماران شرح حال و علائم آن‌ها ثبت می‌شود، البته ممکن است برخی از آن‌ها اعتیاد خود را پنهان کنند، اما خیلی زود مشخص می‌شود. بقیه را هم پس از به دنیا آوردن بچه شناسایی می‌کنیم. مادر‌ها بین ۲۴ تا ۷۲ساعت در بیمارستان بستری می‌شوند و در همین مدت نشان می‌دهند که به ماده مخدر اعتیاد دارند یا خیر.»
بیمارستان مهدیه در نزدیکی میدان شوش و محله‌هایی همچون هرندی قرار دارد. به همین دلیل، بخشی از مراجعانش را معتادان و کارتن‌خواب‌ها تشکیل می‌دهند. زاده‌مدرس درباره اینکه چنددرصد بانوان را معتادان و کارتن‌خواب‌ها تشکیل می‌دهند، می‌گوید: «نمی توان‌درصد دقیقی اعلام کرد، چون ممکن است یک هفته با ۱۰نوزاد روبه‌رو شویم که از مادر معتاد به دنیا آمده و یک هفته هم ۳بانوی معتاد در این بیمارستان وضع حمل کنند.»
در این بیمارستان بانوان دیگری هم پذیرش می‌شوند که‌زاده‌مدرس از آن‌ها به‌عنوان افرادی یاد می‌کند که حاملگی پرخطر دارند: «این بانوان کسانی‌اند که در زمان بارداری با شرایط خاصی روبه‌رو هستند، مثل مادرانی که در سنین بالا قرار دارند. همچنین مادرانی که دچار فشارخون می‌شوند، اختلال رشد جنین دارند، مادران دیابتی، مادرانی که سقط‌های مکرر داشته‌اند و مادرانی که چند قلو دارند، جزو این دسته‌اند.»
وی از افزایش تعداد این بانوان در سال‌های اخیر برای‌مان می‌گوید: «متأسفانه بالا رفتن سن ازدواج علت اصلی این نوع مشکلات است. بانوان بالای ۳۸سال، مادر پرخطر محسوب می‌شوند و روزبه‌روز به تعداد آن‌ها اضافه می‌شود و زنگ خطری است که باید جدی گرفته شود.»
صحبت از پذیرش بانوانی می‌شود که به بیماری اچ‌آی‌وی مبتلا هستند که می‌گوید: «امکان پذیرش این بیماران را نداریم، چون نیازمند امکانات و بخش خاصی است، ولی بانوانی را که دچار هپاتیت هستند با شرایط خاصی پذیرش می‌کنیم. تانک‌های مخصوصی برای نگهداری نوزادان آن‌ها داریم و خودشان هم در بخش جداگانه‌ای بستری می‌شوند.»
بیمارستانی مجهز در منطقه‌ای کم‌برخوردار
اگرچه بیمارستان مهدیه در منطقه‌ای قرار گرفته که ساکنانش توان مالی زیادی ندارند و از سوی دیگر اقشار آسیب‌پذیر زیادی در آن زندگی می‌کنند، اما جزء بهترین بیمارستان‌هایی است که توانسته به شهروندان به‌خصوص مادران و کودکان خدمات ویژه‌ای ارائه دهد. رئیس بیمارستان مهدیه می‌گوید: «بزرگ‌ترین بخش مراقبت‌های ویژه نوزادان (NICU) تهران با ۴۶تخت در این بیمارستان قرار دارد و همین عامل باعث شده پزشکان بیمارستان‌های دولتی و خصوصی، به مادرانی که نوزادان نارس یا دارای مشکل دارند، پیشنهاد کنند در این بیمارستان بستری شده و ضمن پرداخت هزینه کم، از امکانات و تجهیزات آن برای وضع حمل یا درمان نوزادان خود استفاده کنند.
جراحی‌های زنان در این بیمارستان با حضور هیئت علمی دانشگاه انجام می‌شود و در زمینه نازایی، سالانه حدود ۷۰۰نفر تحت درمان قرار می‌گیرند. در زمینه سرطان‌های زنان، نیرو‌های فوق‌تخصص جراحی و شیمی‌درمانی در این بیمارستان فعالیت می‌کنند و قسمت مهم این مرکز، کمک به درمان بانوانی است که با سرطان سینه دست به گریبانند.»
شهرزادزاده مدرس ادامه می‌دهد: «در کنار جراحی عمومی و بیماری‌های داخلی، بخش جراحی اطفال هم در این بیمارستان فعال است و می‌توان گفت اینجا یک مرکز اصلی برای درمان بیماران دیابتی است؛ چراکه سالانه بین ۴ تا ۵هزار بیمار دیابتی تحت معاینه، پانسمان و درمان قرار می‌گیرند.
اگرچه عمده خدمات ما مربوط به بانوان است، اما آقایان هم برای درمان بیماری‌های مختلف پذیرش می‌شوند و بخش آی. سی. یو هم با ۷تخت ثابت و ۲تخت در مواقع لزوم فعالیت می‌کند. در دوران شیوع ویروس کرونا هم به‌صورت سرپایی به بیماران خدمات ارائه شد و تعدادی از بیماران هم در بخش آی. سی. یو بستری شدند. خوشبختانه تاکنون هیچ مادر بارداری به دلیل ابتلا به بیماری کرونا در این بیمارستان فوت نکرده است.»
۷۰درصد بیمار‌ها توان پرداخت هزینه ندارند
زنی که معتاد یا کارتن‌خواب است، بی‌شک نمی‌تواند هزینه‌های درمانی یا وضع حمل خود را بپردازد. مدیر بیمارستان مهدیه با تأیید این موضوع می‌گوید: «این بیمارستان در بافت آسیب‌پذیری از تهران قرار دارد و با اینکه تعرفه دولتی دارد و بیماران هزینه بسیار کمی می‌پردازند، اما متأسفانه بالغ بر ۷۰درصد آن‌ها نمی‌توانند همین هزینه اندک را بپردازند. عمده این بیماران را اتباع تشکیل می‌دهند که به دلیل ورود غیرقانونی به کشور و نداشتن مجوز اسکان، بیمه ندارند.»
از دکتر «حسن عباسی‌مقدم» می‌پرسیم با این توصیف، هزینه آن‌ها را چه کسی پرداخت می‌کند که جواب می‌دهد: «متأسفانه این افراد به دلیل نداشتن مجوز اقامت تحت پوشش کمیساریای عالی پناهندگان یا اداره اتباع و مهاجران خارجی نیستند. به همین دلیل این سازمان‌ها هزینه‌ای به ما نمی‌پردازند. همین موضوع باعث شده تا هزینه‌های درمانی این افراد به دوش بیمارستان و دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی بیفتد.
اکنون در همین بیمارستان، بیماری وجود دارد که هزینه درمانی او بیش از ۷۰میلیون تومان شده و هرهفته بین ۱۵ تا ۲۰میلیون تومان هزینه به ما تحمیل می‌شود. سال گذشته هم فقط در ۶ماه، حدود ۶۰۰میلیون تومان هزینه بیماران را خودمان با کمک خیّران تأمین کردیم.»
وی به نحوه کمک خیّران اشاره می‌کند که در این مدت یاریگر بیمارستان و بیماران بی‌بضاعت بوده‌اند: «بار اصلی را خیّران به دوش می‌کشند و همین شرایط باعث شده تا در داخل بیمارستان، انجمن خیریه حمایت از بیماران را راه‌اندازی و با شماره ۴۹۵۲۷ ثبت کنیم. این انجمن خیریه ۵عضو هیئت‌مدیره و حدود ۵۰نفر هیئت امنا دارد. تعداد خیّران ثابت نیست، چون با توجه به شرایط بیماران، اقدام به ارائه کمک می‌کنند.
خوشبختانه یکی از همین خیّران تکمیل پلی‌کلینیک بیمارستان را برعهده گرفته است. این پلی‌کلینیک در ۲طبقه نیمه‌کاره متوقف مانده بود تا اینکه فردی خیر به نام آقای صراف، تکمیل و تجهیز آن را برعهده گرفت و تاکنون که ۸۰درصد پیشرفت فیزیکی داشته، ۲۰میلیارد تومان هزینه کرده است.»
وی اعلام می‌کند خیّران در این انجمن مشخص می‌کنند که مایلند هزینه درمان بیماران شیمی‌درمانی را تقبل کنند یا هزینه درمان نوزادان نارس را بپردازند. همچنین مشخص می‌کنند دوست دارند کمک‌های آن‌ها صرف بیماران بی‌بضاعت یا تهیه اقلام اولیه نوزادان یعنی شیر خشک و پوشاک شود. عده‌ای از خیّران هم برای تجهیز یا بازسازی بیمارستان، کمک‌های خود را به انجمن خیریه می‌دهند.
عباسی‌مقدم می‌گوید: «واحد مددکاری بیمارستان هم تهیه اقلام مصرفی مادران و پوشک، مکمل‌های غذایی و نیاز‌های آتی بچه‌ها را حتی بعد از ترخیص از بیمارستان پیگیری می‌کند. گاهی اوقات هم سبد کالا با کمک خیّران به دست آن‌ها می‌رساند.»
وی در ادامه به ساختمان اصلی بیمارستان که فرسوده است اشاره و عنوان می‌کند عملیات بازسازی در بخش‌ها انجام شده، ولی نوسازی ساختمان به‌خصوص تأمین تجهیزات و رسیدگی به تأسیسات، وسایل سرمایشی و گرمایشی و تجهیزات پزشکی نیاز به حمایت خیّران دارد.
تولد سالانه ۶هزار نوزاد در بیمارستان مهدیه
بیمارستان مهدیه بیش از ۲۷هزارمترمربع مساحت و ۱۳هزارمترمربع زیربنا دارد. مرحوم حاج «مهدی صبوحی» زمین این بیمارستان را وقف کرده و ساختمان اداری آن سال۱۳۴۴ به‌عنوان درمانگاه افتتاح شده است. ساختمان مرکزی بیمارستان هم بهمن سال۱۳۶۲ به بهره‌برداری رسیده است. سالانه ۶هزار زایمان در این بیمارستان انجام می‌شود و به‌عنوان مرکزی تخصصی در حوزه نازایی و درمان نوزادان نارس و دارای مشکل در پایتخت شناخته شده است.
