سهمیه بنزین این افراد کم می شود| گرانی به صلاح نیست

در حالی فریدون عباسی، عضو کمیسیون انرژی مجلس روز دوشنبه از طرح افزایش قیمت بنزین در قشم و کیش خبر داد که سرپرست معاونت فرهنگی اجتماعی سازمان منطقه آزاد کیش افزایش قیمت بنزین در جزایر کیش و قشم را تکذیب کرد. فارغ از درست بودن یا نبودن این خبر، آیا به طور کلی طرح افزایش قیمت بنزین و پرداخت یارانه به هر فرد به جای هر خودرو، طرح اصولی است؟

قیمت بنزین در ایران پس از ونزوئلا ارزان‌ ترین بنزین در جهان است. در حال حاضر قیمت بنزین معمولی با نرخ سهمیه‌ای لیتری 1500 تومان و بنزین معمولی آزاد لیتری 3000 تومان توزیع می‌شود. قیمت بنزین سوپر نیز 3500 تومان است. با اجرای سهمیه‌ بندی بنزین در دولت احمدی‌ نژاد از تیر ماه سال 86، بنزین سهمیه ای هر لیتر 100 تومان و بنزین آزاد لیتری 400 تومان عرضه شد. مرحله بعدی افزایش قیمت بنزین در 28 آذر سال 89، با اجرای هدفمندسازی یارانه‌ ها در ایران کلید خورد و بنزین سهمیه ای به هر لیتر 400 تومان و بنزین آزاد به هر لیتر 700 تومان افزایش یافت. افزایش بعدی قیمت بنزین در سال 93 در دولت روحانی با اجرای مرحله دوم هدفمندسازی یارانه‌ ها در ایران هر لیتر بنزین سهمیه‌ای را به 700 تومان و بنزین آزاد را به 1000تومان رساند که با تک نرخی شدن بنزین در سال 94 به نرخ 1000تومان پرونده بنزین سهمیه‌ ای بسته شد. اما در 24 آبان 98 در دولت روحانی قیمت بنزین سهمیه ای هر لیتر 50 درصد افزایش یافت و به 1500 تومان رسید و بنزین آزاد که پیش از این هر لیتر 1000تومان بود، ناگهان 3 برابر شد و به 3000تومان رسید.

پس از افزایش قیمت بنزین بین سال های 86 تا 98 و افزایش ناگهانی و یک شبه بنزین در آبان 98، روز دوشنبه 29 آذر ماه 1400 خبر افزایش قیمت بنزین مطرح شد.

عضو کمیسیون انرژی مجلس ضمن بیان این خبر به ایلنا گفت: "قیمت بستگی به وزارت نفت دارد، چراکه این نهاد می‌داند قیمت تمام شده، هزینه حمل و نقل، درصد سهم جایگاه‌های توزیع و... چه میزان است. برای این کار باید میزان قیمت تمام شده، قیمت جهانی، فوب خلیج فارس و... بررسی شود و سپس با درنظر گرفتن سود، قیمت مشخص شود. هر کاری قرار باشد از نظر عملی انجام شود باید در جای کوچکی اجرا شود، از آنجا که کیش و قشم منطقه آزاد هستند، می‌توانند به عنوان پایلوت اجرا مدنظر قرار بگیرند، ولی مقدمات کار این است که باید کارهای کارشناسی انجام شود، درآمدهای مردم و نظام حقوق و دستمزد اصلاح شود تا بعد بتوان در مورد حامل‌های انرژی اظهار نظر کرد."

پس از این اظهارنظرها حسین شمسیان راد دوشنبه شب در یک گفت و گوی خبری با اشاره به مصاحبه فریدون عباسی، در خصوص افزایش قیمت بنزین در جزایر کیش و قشم اظهار داشت: "این خبر را با اطمینان تکذیب می‌کنم و چنین خبری اساسا صحت ندارد. معتقدم که این نماینده مجلس از جزئیات طرح تخصیص بنزین براساس کد ملی کاملا بی اطلاع هست، چرا که نرخ بنزین سهمیه ایی و آزاد به هیچ وجه افزایش نخواهد یافت و مردم با آرامش به زندگی خود ادامه دهند.تغییر قیمت‌های حامل‌های انرژی نیازمند مصوبه مجلس است و اساسا مجلس در این خصوص هیچگونه مصوبه‌ای نداشته است و این خبر تکذیب می‌شود."

غلامرضا مرحبا، سخنگوی کمیسیون اقتصادی مجلس چندی پیش در پاسخ به سوال رکنا که آیا قیمت بنزین در سال آینده افزایش می یابد؟ گفت: "قیمت بنزین در سال 1401 افزایش نخواهد یافت و در لایحه هم این موضوع نیامده است. امکان دارد که کمیسیون انرژی پیشنهاداتی در این خصوص داشته باشد، ولی این که این پیشنهاد چیست و به چه میزان است، هنوز هیچ بحثی در مورد آن صورت نگرفته است. پیش بینی می شود که نقطه نظراتی در این مورد وجود داشته باشد. باید صبر کرد و ببینیم همکاران ما در کمیسیون انرژی چه نظری دارند."

فارغ از صحت و یا کذب بودن خبر افزایش قیمت بنزین، آیا این طرح از اساس به نفع مصالح کشور است؟ آیا می توان این طرح را در کشور اجرا کرد و زیرساخت های لازم وجود دارد؟ آیا اساسا اجرای طرح افزایش قیمت بنزین یا پرداخت یارانه بنزین به هر فرد به جای خودرو، می تواند به عدالت اجتماعی ختم شود؟ در این خصوص گفتگوی رکنا با دکتر حسن مرادی، استاد حقوق انرژی دانشگاه تهران و کارشناس انرژی را بخوانید:

حسن مرادی کارشناس انرژی

در شرایط فعلی افزایش قیمت بنزین را به صلاح نمی دانم

حسن مرادی در پاسخ به این سوال که آیا طرح افزایش قیمت بنزین در شرایط کنونی اقتصاد ایران طرح درستی است؟ گفت: اگرچه حامل های انرژی در ایران بسیار ارزان است و روند افزایشی قاچاق بنزین به علت افزایش قیمت فرآورده در خارج از مرزها روند صعودی دارد، ولی جامعه به علت گرانی هایی که وجود دارد توانایی این طرح را ندارد.

بنابراین طرح هایی که برای افزایش قیمت ها مطرح می شود، نمی تواند موفق باشد. چون جایگزینی برای حقوق و دستمزد مردم نداریم. اگر حقوق و دستمزد را افزایش دهیم مجددا همه چیز گران می شود و چند برابر شدن قیمت ها، افزایش حقوق و دستمزدها را جبران می کند.

یارانه و سهمیه بنزین ثروتمندان محدود شود

وی تاکید کرد: در حال حاضر دولت مجبور است که با وضع موجود کنار آید و تنها کاری که می تواند انجام دهد این است که ماشین های گران قیمت افراد ثروتمند را شناسایی کند و یارانه وسهمیه بنزین این افراد را محدود کند و وضع موجود را نگه دارد. در شرایط فعلی مصلحت نمی دانم که اصلاح و افزایش قیمت بنزین داشته باشیم و دست به تغییر قیمت موجود بنزین بزنیم.

این استاد دانشگاه تهران درخصوص اجرای این طرح در دیگر کشورها، گفت: در اروپا در هر پمپ بنزین قیمت ها متفاوت است و تغییر می کند. پمپ بنزین ها اندازه و فضای کوچکتری دارند، که 2 تا 3 تلمبه دارند. در این پمپ بنزین ها، سوخت با قیمت های متفاوتی توسط شرکت های دولتی و غیردولتی عرضه می شود.

تسهیلاتی که در پمپ بنزین هایی که در برخی جایگاه ها فراهم می کنند، مشوقی برای گران کردن بنزین است. در عین حال قیمت بنزین به روز است و باتوجه به دامنه تغییرات قیمت حامل های انرژی به خصوص نفت، تغییر می کند و به طور دائم بالا و پایین می شود.

چرا ما نمی توانیم این طرح را در کشور اجرا کنیم؟

این کارشناس انرژی در ادامه افزود: اما ما نمی توانیم این الگو را در کشور خود اجرا کنیم و اجرایی شدن آن بسیار سخت است. برای این که مردم به قیمت ثابت عادت دارند. از سوی دیگر تقلب با روش کنونی کمتر است. اگر دولت بخواهد نرخ بنزین را در پمپ بنزین ها آزاد کند، محل سواستفاده می شود. هر پمپ بنزینی یک قیمت خاصی را تعیین می کند و کنترل آن بسیار مشکل است.

مرادی تصریح کرد: در کشورهایی مثل قطر، بحرین، کویت و عربستان سعودی که درآمد سرانه بسیار بالایی دارند، شهروندان این کشورها نسبت به افزایش قیمت بنزین به دلیل رفاه و سطح مالی بالا، بی تفاوت هستند و برای آنها افزایش قیمت بنزین اهمیتی ندارد. در برخی از کشورهایی که در همسایگی ما هستند قیمت بنزین به طور نسبی برای مردم قابل تامل نیست و با آن مشکل دارند. از این میان مردم ترکیه به قیمت بنزین معترض هستند.

حال که دولت و مجلس هماهنگ هستند عجیب است که باز این مسائل مطرح می شود

این استاد دانشگاه تهران در پاسخ به این سوال که آیا این طرح ها به عدالت اجتماعی ختم می شود، گفت: بارقه ای از عدالت در تفکر دیده می شود. اما افرادی که این طرح ها را مطرح می کنند نسبت به موضوع کاملا خام هستند و اطلاعات بسیار پایینی دارند.

ما نزدیک به 84 میلیون جمعیت داریم که اگر بخواهیم به هر کدام از این افراد 15 لیتر سرانه بنزین داده شود، رقم نجومی چندین هزار میلیارد تومانی می شود. در بازار سیاه خرید و فروش، امتیاز بنزین برای کسانی که ندارند ضایع می شود.

این تفکر در زمانی بود که مجلس و دولت زاویه داشت. در مجلس دوازدهم که نمایندگان مجلس دولت را از خود نمی دانستند این طرح را مطرح کردند تا بلکه از منابع وزارت نفت این حجم یارانه پرداخت شود. در حال حاضر که دولت و مجلس هماهنگ هستند، عجیب است که باز این مسائل مطرح می شود.

به هیچ وجه این طرح ها در کشور قابل اجرا نیست، به این دلیل که اگر حدود 6 میلیون ماشین موجود است که به برخی از آنها یارانه پرداخت می شود، در آن زمان باید به 84 میلیون نفر یارانه بنزین پرداخت شود و این کار بسیار ناپخته است و پاسخی برای آن نمی توان تصور کرد.

قیمت بنزین پلکانی افزایش یابد

مرادی در آخر در پاسخ به این سوال که چه توصیه ای به مجلس و دولت دارید؟ گفت: دولت باید روش پلکانی را در نظر بگیرد. هر سال حدود 15 الی 20 درصد قیمت بنزین را افزایش دهد تا بتواند با وضعیت بازار خود را تطبیق دهد. بهترین راهکار افزایش پلکانی است که مدتی با مصوبه مجلس ششم اجرا شد. پس از آن مجلس هفتم آن را قبول نکرد و اجرا نکرد و طرح تثبیت قیمت ها مطرح شد.

تنها راهی که دولت و مجلس دارد این است که سالانه این افزایش پلکانی قیمت با درصد کم 15 الی 20 درصد اعمال شود و مردم هم آمادگی آن را داشته باشند.