پناهندگان افغان به ایران روی آوردند| جنگ در افغانستان تهران را با بحران مواجه کرد

 

نقشه درگیری ها در افغانستان از افزایش بحران در این کشور خبر می دهد. هر چند ایالات متحده دست به حمله به گروه طالبان زده اما انها کماکان به ایالات شمالی و جنوبی کشور می تازند و مخالفان را از سر راه بر می دارند. اخرین تصاویر منتشر شده از شهرهای درگیر با گروه طالبان از به آتش کشیده شدن خیابان ها و محل کسب مردم عادی حکایت می کند و غیرنظامیان کماکان کشته می شوند. بر اساس تازه‌ترین خبرها  از قندوز در شمال شرق و سرپل در شمال افغانستان افراد طالبان وارد این دو شهر شده و درگیری در شهر بالا گرفته است. همزمان طالبان ادعا کرده‌اند که در شهر تالقان، مرکز تخار هم پیشروی کرده‌اند و "کنترل" شهر را در اختیار دارند. این اظهارات طالبان از سوی منابع دولتی و یا مستقل هنوز تایید نشده است. اما دولت می گوید به شهرهایی که به تصرف طالب ها درآمده نیرو می فرستد. حضور و پیش روی این گروه در شهرهای مهم و اساسی افغانستان و تلاششان برای به تصرف در آوردن بخش هایی چون هرات نشان می دهد که وضعیت در افغانستان بحرانی تر از آن است که تصورش می رفت.

جنگ داخلی در افغانستان به کدام سو می رود؟

جنگ داخلی در افغانستان عملا اغاز شده . از زمانی که ایالات متحده خروج خود را از این کشور اعلام کرد، تا به امروز طالبان با افزایش حملات خود بخش های مهمی از کشور را به زیر سلطه در آورده است. این گروه مدعی است که اختیار نود درصد افغانستان را در اختیار دارد اما دولت این موضوع را تکذیب می کند. با این حال در بسیاری از بخش ها جنگ خانه به خانه ادامه دارد. آنهایی که مانده اند سلاح به دست گرفته اند و علیه طالبان می جنگند. نیروهای رسمی افغانستان برای مقابله با این خطر جدی اماده نیستند و تاکنون اثری که نیروهای محلی بر جنگ گذاشته اند را دولت نداشته است.

بسیاری از مردم افغانستان اشرف غنی را متهم ردیف اول اتفاقات اخیر می دانند. چرا که معتقدند او با پذیرش توافق با طالبان و ازاد کردن تعداد زیادی از زندانیان آنها عملا جان و نیروی تازه به این گروه تزریق کرده است. برخی دیگر انگشت اتهام را به سمت خلیلزاد می برند و می پرسند در دوحه چه توافقی بین امریکا و این گروه شده که نتیجه اش حملات بی وقفه به شهرها و ولایت افغانستان است؟

سیل پناهندگان افغان به ایران

به نظر میرسد که خروج ناگهانی امریکا بدون پیش زمینه لازم فضا را برای جولان طالبان فراهم کرده است. نزدیک شدن افغانستان به جنگ داخلی هم از همین نقطه اغاز شده است. اوضاع این کشور با دهه نود میلادی که طالبان توانست به صورت کامل بر سراسر افغانستان تسلط یابد تفاوت اشکاری کرده است. مردم در مرکز و شمال افغانستان با تجربه بیست سال گذشته حاضر به پذیرش سلطه این گروه تندرو بر زندگی شان نیستند و در مقابل آن ایستادگی خواهند کرد. از سوی دیگر برخی از کارشناسان معتقدند که گروه های قومیتی در افغانستان ممکن است که علیه یک دیگر سلاح به دست بگیرند. به ویژه آنکه احتمال صدور اسلحه از سوی کشورهای مانند پاکستان و تاجیکستان هم مطرح است. در چنین شرایطی می توان گفت که افغانستان در شرف یک جنگ داخلی قرار دارد که به نظر نمی آید مواجه با آن برای کشورهای زیادی دارای اهمیت باشد.

با همه اینها نگرانی بابت سرنوشت افغانستان حداقل برای کشورهایی که با آن مرز مشترک دارند حیاتی است. ایران و تاجیکستان و چین و روسیه و حتی هند مایلند تا وضعیت در افغانستان هر چه زودتر ثبات پیدا کند، چرا که این بی ثباتی می تواند به صورت مستقیم بر سرنوشت خود این کشورها هم موثر واقع شود. با این حال فراتر از مرز ها کشورهای دیگر چندان نگران اوضاع افغانستان به نظر نمی رسند. بسیاری از کشورها شهروندانشان را فورا از خاک افغانستان خارج کرده اند و از دور به روند اوضاع نظارت می کنند و راه حلی برای بروز یک جنگ داخلی خونبار در افغانستان ندارند. کاربران افغان شبکه های اجتماعی از کشورهای دیگر گلایه می کنند که آنها را در مقابله با طالبان تنها گذاشته اند. حتی حملات شنبه شب بمب افکن های امریکایی که به کشته شدن دویست طالب انجامیده هم کسی را راضی نکرده است.

از سوی دیگر کشورهای غربی طالبان را متهم می کنند که به تعهداتش به ایالات متحده پشت کرده است. رسیدن به توافقی میان سران طالبان و دولت افغانستان کار ساده ای نیست و همین امر احتمال جنگ داخلی را افزایش می دهد. بسیاری نگران تجزیه افغانستانند که بعید نیست در صورت ادامه درگیری ها و جنگ طلبی های طالبان رخ دهد.

موج اوارگان کشورهای همسایه را تهدید می کند

حضور طالبان در ولایت های افغانستان بسیاری از مردم را اواره کرده است. آنها مجبور به ترک خانه و کاشانه شان شده اند و تصاویر می گوید در جاده های خاکی بین شهری به دنبال راه فرار می گردند. در چنین شرایطی هر چقدر که طالبان به سمت شهرهای بزرگ تر به ویژه در شمال افغانستان برود موج جدی تری از اوارگان به راه خواهد افتاد. در دوروز گذشته ویدیوهای بسیاری منتشر شد که در آن شهروندان افغانستان گروه گروه به سمت مرز با ایران راه افتاده اند.

اوایل تیرماه و زمانی که هنوز جنگ به وضعیت فعلی هم نرسیده بود، دفتر هماهنگی امور کمک‌های بشری سازمان ملل اعلام کرد که بر اثر تشدید ناامنی‌ و خشکسالی در افغانستان، شمار آوارگان داخلی این کشور به ۲۰۵ هزار نفر رسیده است.

 تهران به بحرانی جدی نزدیک می‌شود

با سقوط مرکز ولایت نیمروز، موج تازه حرکت آوارگان جنگ افغانستان به سمت ایران آغاز شده است. این نخستین بار است که در جنگ اخیر طالبان موفق شده تا مرکز یک ولایت را تصرف کند. برای آنها این یک پیروزی بزرگ و برای مردم افغانستان فاجعه ای عظیم است. پایانه مرزی میلک بین دو کشور که بخشی از مرز وسیع بین ایران و افغانستان است مسیری به حساب می آید که برای اوارگان راه نجات است.  اب و برق بر روی شهروندان قطع شده و درگیری ها در داخل شهرها ادامه دارد. آنها که سلاح دارند مانده اند و بقیه راهی مرز با ایران شده اند تا خود را نجات دهند. اما برای ایران که بیشترین تعداد اوارگان افغان را در دهه های گذشته در خود جای داده، این اتفاق یک بحران به حساب می آید. تهران همواره تلاش کرده تا بین طالبان و دولت مرکزی نوعی آشتی رخ دهد تا پیش از آنکه آتش جنگ سراسر افغانستان را بگیرد، راه حلی سیاسی پیدا شود . اما با وجود تلاش ها چنین اتفاقی رخ نداد و حالا ایران که به دلیل تحریم و همه گیری کرونا، خود با مشکلات اقتصادی رو به روست و حضور پناهندگان تازه از راه رسیده می تواند وضعیت را در ایران پیچیده تر کند. این نگرانی در کشورهای دیگری مانند ترکیه هم وجود دارد. اما به نظر می رسد که تنها راه حل جلوگیری از بحران های ناشی از حضور پناهندگان تلاش به یافتن راهی جهت صلح در افغانستان باشد. چرا که در صورت ایجاد یک جنگ داخلی یا افزایش قدرت طالبان در افغانستان، مردم بیشتری مجبورند تا دست از خانه و کاشانه خود بکشند و راهی کشورهایی شوند که امنیت جانی آنها را حفظ می کنند. از آنجایی که مرز با ایران از وسعت زیادی برخوردار است و دو ملت زبان مشترکی دارند، حضور در ایران با استقبال بیشتری رو به رو خواهد شد و این برای ایران می تواند بحران تازه ای را ایجاد کند.