اربعین | اوضاع عراق | مرز ایران
دیروز و دیشب در عراق چه گذشت؟ | اوضاع نا به سامان عراق
کناره‌گیری رهبر جریان صدر از سیاست، وضعیت عراق را وارد فاز جدیدی کرده است؛ اکنون با تعطیلی بغداد باید دید که روند تحولات به سازش ختم می‌شود یا تشدید تنش؟
تصمیم روز گذشته (دوشنبه) «سید مقتدی الصدر» رهبر جریان صدر مبنی بر کناره‌گیری از سیاست، کشور عراق را وارد فاز جدیدی از درگیری‌ها کرد. وی در این استعفا مدعی شد که هیچ زمانی ادعای رهبری و مرجعیت نداشته و برای همیشه از فعالیت‌های سیاسی کناره‌گیری می‌کند.
کناره‌گیری رهبر جریان صدر پس از صدور بیانیه مهم آیت‌الله «سید کاظم حائری» اعلام شد. آیت‌الله سید کاظم حسینی حائری که به عنوان مرجع تقلید بسیاری از حامیان جریان صدر و شخص مقتدی الصدر شناخته می‌شود، با اعلام کناره‌گیری خود از مرجعیت به دلیل بیماری و کهولت سن، به طور غیر مستقیم مقتدی صدر را خطاب قرار داد و از تفرقه‌افکنی میان مردم عراق به نام شهیدین صدر به شدت انتقاد کرد. مقتدی الصدر هم در بیانیه استعفایش به این مسئله واکنش نشان داده و گفت: «بسیاری از جمله آقای حائری فکر می‌کنند که این رهبری به لطف یا دستور آنان به دست آمده است در حالی که این به لطف خداوند و فیض پدرمان بوده است».
در پی صدور بیانیه استعفای الصدر، آشوبگران حامی جریان صدر در منطقه سبز دچار آشفتگی شده و برخی نیز اقدام به حمله به برخی ساختمان‌های دولتی کرده‌اند. در این میان تعداد زیادی از آن‌ها به سمت کاخ ریاست‌جمهوری به راه افتاده‌اند و سعی کردند موانع و بلوک‌های سیمانی را کنار بزنند؛ جایی که رئیس‌جمهور میزبان نخست‌وزیر، رئیس پارلمان و رئیس شورای عالی قضایی بود تا درباره چگونگی برون رفت از بحران سیاسی گفتوگو کنند. رسانه‌های عراقی نوشتند که پل الجمهوری نیز به طور کامل مسدود شده و نیروهای امنیتی اجازه عبور خودرو و افراد را نمی‌دهند. تعداد زیادی از نیروهای امنیتی نیز از مناطق مختلف بغداد به سمت منطقه سبز گسیل شده‌اند.
در همین حال و بعد از شعله‌ورشدن درگیری‌ها، دفتر مقتدی صدر نیز با صدور بیانیه‌ای از تمامی حامیان وی خواست تا به هیچ وجه در امور سیاسی دخالت نکرده و هیچ شعار یا سخنی را به نام جریان صدر به زبان نیاورند. با این حال طبق گزارش کاربران، مساجد شهرک صدر ضمن پخش تکبیر و اعلام بسیج عمومی، از اهالی این شهرک خواستند تا به سمت منطقه سبز بغداد حرکت کنند. در شهر بصره نیز تعدادی از حامیان جریان صدر به خیابان‌ها آمده و در حمایت از مقتدی الصدر شعار دادند. در مقابل نیز فرماندهی عملیات مشترک عراق نیز با صدور بیانیه‌ای از تمامی طرفداران مقتدی صدر خواست تا فورا منطقه سبز را ترک کنند. در بیانیه این عالی‌ترین نهاد نظامی عراق آمده بود که نیروهای امنیتی در بالاترین حد خویشتنداری هستند تا مانع درگیری یا ریخته شدن خونی شوند.
در همین وضعیت، «برهم صالح» رئیس جمهور عراق، «مصطفی الکاظمی» نخست وزیر، «محمد الحلبوسی» رئیس پارلمان و «فائق زیدان» رئیس شورای عالی قضایی عراق و رئیس دستگاه قضا در این کشور، بعد از ظهر روز دوشنبه (دیروز) جلسه‌ای با محوریت بررسی اوضاع ترتیب داده بودند. سران سه قوه عراق به همراه زیدان در کاخ «السلام» بغداد اعلام کردند که هدف از این نشست، یافتن راه خروج و راهکاری برای بحران سیاسی در این کشور است. تحولات خیابان، منتظر نتیجه نشست سران نشد و آشوبگران حامی جریان صدر پس از حمله به مراکز دولتی در منطقه سبز، به کاخ ریاست جمهوری عراق هم حمله کردند.
در واکنش به این آشوبگری، نیروهای امنیتی عراق با انتشار بیانیه‌ای، ممنوعیت عبور و مرور را در شهر بغداد اعلام و تأکید کردند که این ممنوعیت شامل خودروها و همه شهروندان است. الکاظمی دست به کار شد تا طرفداران صدری را از مراکز دولتی خارج کند؛ او به عنوان نخست‌وزیر عراق، جلسات کابینه را لغو کرد و خواستار کمک سید مقتدی الصدر برای خروج تظاهرات‌کنندگان از نهادهای دولتی در منطقه سبز شد. وی در بیانیه‌ای گفت: تأکید می‌کنیم که تعرض تظاهرات‌کنندگان به سازمان‌های دولتی اقدامی مردود و خارج از سیاق قانونی است. ما از جناب سید مقتدی الصدر که همواره حامی دولت بوده و بر اعتبار آن و نیز احترام به نیروهای امنیتی تأکید داشته، می‌خواهیم در دعوت از تظاهرات‌کنندگان برای خروج از نهادهای دولتی در منطقه سبز کمک کند.
درخواست الکاظمی از الصدر موثر واقع نشد و وضعیت ناآرامی‌ها با یورش عناصر «سرایا السلام» (وابسته به جریان صدر) به کاخ ریاست جمهوری و ورود به آن تشدید شد. در همین حال کمیته نظارت بر تظاهرات و تحصن‌ها در جریان صدر اعلام کرد که به کار خود پایان داده و تمامی فعالیت‌هایش را به حالت تعلیق درآورده است. افزایش اغتشاشات باعث شد که ستاد عملیات مشترک عراق جلسه فوری برگزار کند و از حامیان صدر بخواهد که از منطقه سبز خارج شوند. هر چند این افراد، گوششان به این این بیانیه بدهکار نبود و کار به جایی رسید که نیروهای ضد شورش با استفاده از گازهای اشک‌آور سعی کردند آشوبگران را متفرق کنند. نیروهای عراقی همچنین برای این منظور، تجهیزات نظامی خود را به سمت منطقه سبز اعزام می‌کنند.
ستاد عملیات مشترک عراق، از برقراری قانون منع آمد و شد در سراسر عراق از ساعت ۱۹:۰۰ خبر داد و شهروندان عراقی خواست که با نیروهای امنیتی، کمال همکاری را داشته باشند. این ستاد تأکید کرد که همه شهروندان باید به ممنوعیت آمدوشد پایبند باشند و از شایعات مغرضانه دوری کنند. ساعتی بعد، نیروهای امنیتی موفق شدند طرفداران صدر را از کاخ ریاست جمهوری بیرون کنند و کنترل کامل کاخ ریاست جمهوری را در دست بگیرند. رسانه‌ها درباره اولین تلفات انسانی این رخدادها، به نقل از منابع بیمارستانی اعلام کردند که دو نفر از حامیان جریان صدر در اعتراضات بعدازظهر روز دوشنبه کشته و ۲۲ نفر دیگر زخمی شده‌اند.
ریخته‌شدن خون اغتشاشگران و بالارفتن آمار زخمی‌های اعتراضات، باعث واکنش مقامات دولتی و روسای احزاب عراقی شد اما بی‌فایده بود. «برهم صالح» رئیس جمهور عراق در واکنش به یورش آشوبگران حامی جریان صدر به کاخ ریاست جمهوری و دیگر نهادهای دولتی، تأکید کرد که به تعطیلی کشاندن نهادهای دولتی امری خطرناک است. وی با اشاره به شرایط دشوار کشور، همگان را به پایبندی به آرام‌سازی، خویشتنداری و ممانعت از تنش فراخواند. فراکسیون پارلمانی «دولة القانون» وابسته با «نوری المالکی» هم به شدت از آشوبگری حامیان رهبر جریان صدر انتقاد و تأکید کرد که عاملان این فتنه باید مجازات شوند. کمیته هماهنگی شیعیان عراق، موسوم به چارچوب هماهنگی نیز در بیانیه‌ای تأکید کرد که جریان صدر باید به میز گفتوگو بازگردد.
این وضعیت بغداد موجب ابراز نگرانی‌های جهانی هم شد و بسیاری از سفارت‌های خارجی مستقر در عراق را به تعطیلی کشاند. سفارت آمریکا ادعا کرد «واشنگتن از این تنش‌ها احساس نگرانی می‌کند و همه طرف‌ها را به مسالمت‌آمیز بودن و خودداری از هر گونه اقدامی که به خشونت منجر شود، تشویق می‌کند». سفارت انگلیس در بغداد نیز در بیانیه‌ای ضمن ابراز نگرانی شدید از حوادث عراق، همه طرف‌ها را به خودداری از خشونت فراخواند.
«فالح الفیاض» رئیس سازمان الحشد الشعبی (بسیج مردمی) عراق شب گذشته و با افزایش ناآرامی‌ها تأکید کرد که این سازمان، از فرآیند سیاسی حمایت خواهد کرد. شبکه خبری المیادین به نقل از الفیاض گزارش داد، الحشد الشعبی با ملت عراق عهد می‌بندد که فرآیند سیاسی را از طریق نهادهای قانونی، حفظ کند و نباید فرآیند دموکراتیک را نادیده گرفت. الفیاض با تأکید بر اینکه باید بر اساس قانون اساسی و صندوقهای رأی، حکم کنیم، خاطر نشان کرد: همه اطراف را به آرامش دعوت می‌کنیم. در حمایت از فرآیند سیاسی و انتقال قدرت از طریق صندوقهای رأی، بر اصول خود تأکید داریم.
این ابراز نگرانی‌های خارجی و دعوت‌های داخلی موثر واقع نشد و شب گذشته با تداوم پیش‌روی اغتشاشگران، شبکه‌های خبری العربیة و اسکای نیوز از شنیده شدن صدای چند انفجار در منطقه سبز بغداد خبر دادند. رسانه‌ها همچنین خبر دادند که در درگیری‌های کنونی در منطقه سبز، از گلوله‌های آرپی‌جی استفاده شده است. صابرین نیوز نیز گزارش داد که انفجارهایی در نزدیکی سفارت آمریکا در منطقه سبز بغداد روی داده است و طی آن صدای آژیر خطر در سفارت آمریکا در این منطقه به صدا در آمده است.
الصدر به جای کمک به پایان یافتن این وضعیت، اعلام اعتصاب غذا کرد. «حسن العذاری» رئیس فراکسیون جریان صدر در پارلمان عراق در پیامی توییتری نوشت که «سید مقتدی صدر» اعتصاب غذای خود را تا زمان توقف خشونت و استفاده از سلاح اعلام می‌کند. این مقام جریان صدر در ادامه پیام توییتری خود نوشت که از بین بردن فاسدان به هیچ کس اجازه استفاده از خشونت و سلاح را نمی‌دهد. نخست‌وزیر عراق بامداد امروز (سه‌شنبه) با حمایت از درخواست چهره‌های سیاسی برای توقف درگیری‌ها در بغداد، باری دیگر از همگان خواست تا مسئولیت ملی حفظ جان عراقی‌ها را برعهده بگیرند. در این بین، «هادی العامری» رئیس ائتلاف الفتح با فراخواندن همگان به آرامش، از همه طرف‌ها خواست که استفاده از سلاح‌های گرم و تیراندازی را متوقف کنند.
رسانه‌های عراقی بامداد سه‌شنبه خبرهای مبنی بر وقوع تیراندازی‌های مجدد و شنیده‌شدن صدای چند انفجار در منطقه سبز واقع در مرکز بغداد را ادامه دادند. «صابرین‌نیوز» گزارش داد که در استان بصره نیز درگیری‌های مسلحانه شدیدی رخ داده است. برخی منابع عراقی دیگر اعلام کردند که به دلیل اصابت یک خمپاره در نزدیکی سفارت آمریکا در منطقه سبز، آژیرهای هشدار در این مجتمع به صدا درآمدند. پس از این، رسانه‌های عراقی با انتشار تصاویری نوشتند که مقرهای متعلق به برخی گروه‌های مقاومت هدف حملات اغتشاشگران و آشوب‌طلبان حامی جریان صدر قرار گرفته‌اند. «صابرین نیوز» بامداد سه‌شنبه با انتشار فیلم‌هایی نوشت که دفتر گروه «کتائب امام علی» در دیالی و مقرهای گروه «عصائب اهل الحق» در بصره و دیوانیه هدف حملات اغتشاشگران و آشوب‌طلبان حامی جریان صدر قرار گرفتند؛ علاوه‌‌بر آن، مقر حزب «الدعوه» به رهبری «نوری المالکی» در بابل واقع در جنوب این کشور نیز به آتش کشیده شده است.
نیروهای حامی الصدر به این حملات علیه مقرها و پایگاه‌های مقاومت اکتفا نکرده و «سرایا السلام» با نیروهای امنیتی عراقی درگیر شدند. به نوشته کانال تلگرامی «صابرین‌نیوز»، اعضای این گروه همچنین در حال شلیک راکت‌های ضد زره به سمت خودروهای ارتش عراق هستند. حامیان جریان صدر با توپخانه‌های ۱۴.۵ میلی‌متری، منطقه سبز را گلوله‌باران کردند. این رسانه همچنین فیلمی از لحظه شلیک راکت آر.پی.جی توسط اعضای گروه سرایا السلام»،شاخه نظامی جریان صدر به سمت منطقه سبز در بغداد منتشر کرد. آمار تلفات درگیری‌های بغداد به ۲۰ کشته و ۳۰۰ زخمی رسید و با تشدید تنش‌ها، دولت عراق نیز روز سه‌شنبه را در سراسر این کشور تعطیل اعلام کرد. رسانه‌ها اعلام کردند که رئیس ستاد فرماندهی پلیس فدرال عراق در جریان درگیری‌های در منطقه سبز زخمی شده است.
شبکه «الجزیره» بامداد سه‌شنبه به نقل از منابع آگاه گزارش داد که هم‌اکنون مذاکراتی بین مقام‌های دولتی، سران چارچوب هماهنگی و جریان صدر در حال انجام است. این منابع، که نام یا سمت‌شان فاش نشد، به الجزیره گفته بودند که مذاکرات کنونی برای بررسی دستیابی به توافقی جهت آتش‌بس در منطقه سبز است. پیش از این نیز، تعدادی از کشورهای خارجی از جمله ترکیه، فرانسه، کانادا و همچنین اتحادیه اروپا ضمن ابراز نگرانی از احتمال گسترش آشوب‌های بغداد به سراسر عراق، طرف‌های درگیر را به خویشتنداری دعوت کردند.
در ادامه ناآرامی‌های امنیتی در عراق، منابع محلی بامداد سه‌شنبه از برخورد چند فروند راکت کاتیوشا به منطقه سبز در بغداد خبر دادند. کانال تلگرامی «صابرین‌نیوز» نوشت که در پی برخورد این راکت‌ها به منطقه سبز، آژیرهای خطر در داخل مجتمع سفارت آمریکا به صدا درآمد و سامانه‌های پدافندی «سی.آر.اِی.ام» برای منهدم کردن این راکت‌ها فعال شدند. صبح امروز نیز «نیچروان بارزانی» رئیس منطقه کردستان عراق ضمن ابراز نگرانی از حوادث این کشور، همه طرف‌ها را به خویشتنداری و گفت‌وگوی ملی دعوت کرد. رئیس منطقه کردستان عراق همچنین گفت که اوضاع کشور، نهایت درایت و اجرای گفت‌وگوی ملی و مسئولانه و همکاری جمعی را می‌طلبد تا اوضاع از کنترل خارج نشود.
امروز صبح پایگاه اینترنتی شبکه الجزیره به نقل از یک منبع پزشکی عراقی اعلام کرد که تعداد کشته‌شدگان درگیری‌های داخل منطقه سبز به ۳۰ نفر رسیده است. این منبع افزود: در درگیری‌های شبانه‌روز گذشته تاکنون ۷۰۰ نفر، از جمله ۱۱۰ نفر از نیروهای امنیتی زخمی شده‌ند.
این در حالی است که تاکنون رسانه‌های عراقی از تشدید درگیری‌ها در اطراف منطقه سبز بغداد خبر می‌دهند. کانال تلگرامی صابرین نیوز با انتشار تصاویر و فیلم‌هایی از آخرین وضعیت اغتشاشات در بغداد، نوشت نیروهای سرایا السلام تلاش می‌کنند تا خودروهای نیروهای امنیتی عراق در داخل منطقه سبز را مورد هدف قرار دهند.