از آغاز پروژه تا آبگیری سد چمشیر | زور چینی‌ها به محیط زیست ایران چربید
آبگیری سد چمشیر به‌رغم مخالفت فعالان محیط زیست و کارشناسان منتقد روز گذشته آغاز شد.
آبگیری سد چمشیر روز سه‌شنبه 27 دی 1401 شروع شد.
آبگیری سد چمشیر به‌رغم مخالفت فعالان محیط زیست و کارشناسان منتقد روز گذشته آغاز شد. در همین حال رئیس سازمان محیط زیست از این موضوع ابراز بی‌اطلاعی می‌کند. پروژه‌ای که چینی‌ها در اجرا و عملیاتی شدن آن نقش پررنگی داشتند و صدای مخالفان برای توقف آن اثر نکرد.
پس از حدود 10 سال، آبگیری سد چمشیر صبح دیروز آغاز شد. پروژه‌ای که گفته می‌شود پای چینی‌ها برای اجرای آن در میان است.
اگرچه روز گذشته رئیس سازمان محیط زیست آبگیری این سد را تکذیب کرد و گفت اجازه آبگیری نمی‌دهیم، اما طولی نکشید که کارشناسان و برخی از محلی‌ها این ادعا را رد کردند. محمد درویش، فعال محیط زیست هم در توییتی نوشت که سد چمشیر آبگیری شده است. اجازه دهید واقعیت‌ها فاش شود اگر صادق هستید.
سلاجقه بار دیگر امروز درباره سد چمشیر واکنش نشان داد، این بار اما گفت اطلاعی نداریم که اکنون این سد آبگیری شده است یا خیر! اظهاراتی متناقض از رئیس سازمان محیط زیست درباره آنچه که کارشناسان منتقد فاجعه محیط زیستی می‌دانند.
پیش از این وزارت نیرو از آبگیری این سد در دی ماه خبر داده بود. شمارش معکوسی که از ابتدای آذر شروع شد و دیروز به سرانجام رسید.
پروژه‌ای که بعدها رسانه‌ها نقش چین برای اجرای آن را فاش کردند. اواخر آذرماه سال جاری میثم فاضلی، مدیر امور مطالعات سد چمشیر و کارشناس فنی شرکت توسعه منابع آب و نیروی وزارت نیرو درباره حضور و سهم چینی‌ها در این پروژه توضیحاتی داد.
فاضلی گفت: «در پروژه چمشیر، حدود 30 میلیارد دلار پول بلوکه‌شده ایران در چین وجود داشت که دولت چین به ایران باز نمی‌گرداند. در نهایت برای زنده شدن این پول توافق شد که چین از این پول به ایران وام دهد. یعنی از پول خودمان به خودمان! پولی که از بخشی از آن در چمشیر استفاده شد. البته به شرط آن‌که در این زمینه چین نیز یک طرف از پروژه باشد» (فراز)
حمله استاندار کهگیلویه و بویراحمد به مخالفان
کارشناسان بارها از خطرات آبگیری این سد گفته‌اند اما نه‌تنها صدای مخالفان به جایی نرسید بلکه استاندار کهگیلویه و بویراحمد آن را جنجال الکی خواند.
اخیرا علی احمدزاده، استاندار کهگیلویه و بویراحمد گفت: «یک عده‌ای بیمار و یک عده‌ای هم معاند نظام و یک عده‌ای دیگر حقوق‌بگیر برای تخریب نظام و کارهای بزرگ صورت‌گرفته در آن هستند.»
4 ایراد زمین‌شناسی به سد چمشیر
در همین مورد علی بیت‌اللهی، دبیر کارگروه ملی مخاطرات طبیعی به اظهارات استاندار و خطرات آبگیری سد چمشیر پاسخ داد. آنچه در ادامه می‌خوانید، بخشی از ایراداتی است که به این پروژه از سوی بیت‌اللهی وارد شد.
*وجود گسل‌های فعال و احتمال خطر گسلش در محدوده سد چمشیر: آیا مطالعات ویژه‌ای با هدف تهیه مقاطع عمود بر گسل‌های عبوری از محور سد انجام گرفت؟ آیا امکان گذردهی آب دریاچه پس از آبگیری توسط زون‌های تراوای گسیلیده، بررسی شده است؟ لازم به ذکر است که گزارش‌های در دسترس نشان می‌دهد که چنین مطالعاتی صورت نگرفته است.
* احتمال توسعه فرسایش تونلی و تخریب‌های ناشی از آن: در سمت مخزن فرعی دریاچه، نهشته‌های تبخیری گچی با پتانسیل انحلال بالا، پوشش سطحی منطقه و دامنه ارتفاعات را تشکیل می‌دهند. این نهشته امکان فروریزش‌های سطحی و از آن مهم‌تر گسترش فرسایش تونلی و فرار آب و فروریزش‌های طولی سطحی را به وضوح دارند.
در شکل زیر برشی ارتفاعی از مدل پرشده دریاچه در مخزن فرعی گچ حاجی نشان داده شده است.
آبگیری سد چمشیر
برش ارتفاعی طولی به موازات رودخانه زهره در محدوده مخزن فرعی سد چمشیر
* خطر زمین لغزش در دامنه‌های مشرف به دریاچه سد: در محدوده مشرف به دریاچه سد، فرم‌های خاصی از توالی نهشته‌ها، امکان رخداد پدیده زمین لغزش و ریزش نهشته‌ها به دریاچه سد را متصور می‌سازد.
آیا با هدف پایداری چنین دامنه‌های بالقوه خطرناک در صورت آبگیری سد، اقدام ویژه‌ای صورت گرفته است؟ آیا امکان دسترسی منتقدان به این اسناد وجود دارد؟
* خطر شوری آب و وجود نهشته‌های نمکی و شوری بیش از حد آب به مرور زمان و آثار زیان بار آن: در مقطع زمین‌شناسی ارائه‌شده توسط کارشناسان شرکت ملی نفت‌خیز جنوب، ممبر 4 گچساران، در محل خرابه‌های چمشیر، در مجاورت سطح زمین نشان داده شده است.
شورابه‌ها، EC بالای آب و به‌طور کلی خصوصیات زمین‌شناختی گچساران احتمال وجود لایه‌های‌های زیر سطحی نمک را تقویت می‌کنند. نهشته‌های نمکی به دلیل وزن مخصوص کم خود تمایل به مهاجرت به بالا و تماس با آب دریاچه را خواهند داشت.
آیا مطالعات ویژه شناسایی عمقی نهشته‌های نمکی در بستر دریاچه سد چمشیر از محود سد تا دلوار بابامنیر در محدوده خرابه‌های چمشیر صورت گرفته است؟ اطلاعات من نشان می‌دهد که چنین مطالعاتی به‌رغم ضروری و مهم بودن آن صورت نگرفت.
وضعیت آب رو دخانه زهره ( سمت راست، عکس پس از بارندگی زمان بازدید 5 بهمن ماه 1400 ) و مقدار EC آب در همان زمانبه میزان 3600 میکروموس بر سانتیمتر
وضعیت آب رو دخانه زهره ( سمت راست، عکس پس از بارندگی زمان بازدید 5 بهمن ماه 1400 ) و مقدار EC آب در همان زمان به میزان 3600 میکروموس بر سانتیمتر
موارد بالا تنها بخشی از ایرادات وارد بر آبگیری سد چمشیر بود. سدی که گفته می‌شود نتیجه‌ای جز ویرانی ندارد و همان پروژه گتوند است در شکل و شمایلی دیگر.
غرق شدن بخشی از تاریخ با آبگیری سد چمشیر
نه‌تنها اثرات محیط زیستی، بلکه به گفته برخی از کارشناسان میراث فرهنگی، آبگیری چمشیر باعث می‌شود بخشی از تاریخ ساسانی از بین رود. روز گذشته نیز ایسنا در گزارشی از پیدا شدن 2 سکه مسی آبش‌خاتون در محوطه 075 سد چمشیر خبر داد. جایی در پای کوه «چم‌چرو» که آبگیری سد آن را زیر آب می‌برد.
علی هژبری، باستان‌شناس درباره سکه‌های پیدا شده، گفت: «این 2 سکه در دوره آبش‌خاتون از آخرین اتابکان لر ضرب شد که از استقرار دوم در دوره ایلخانی کشف شده است. درحالی که استقرار اصلی دوره سلجوقی است، اما در زلزله تخریب شد.»
البته باستان‌شناسان می‌گویند تعداد محوطه‌های تاریخی که در محوطه چمشیر شناسایی شده، بیش از این است.
پیش‌تر عقیل عقیلی، کارشناس ارشد باستان‌شناسی دوران تاریخی در این مورد به تسنیم گفت: «تعداد 110 محوطه طی بررسی‌های اولیه در سال 1390 شناسایی شد. بعد از آن نیز طی مطالعاتی که توسط محمدتقی عطایی از دانشگاه «لودویگ ماکسیمیلیان» مونیخ در سال 1395 انجام شد، علاوه بر بازبینی یافته‌ها، بیش از 30 محوطه جدید شناسایی شد.»
به گفته عقیلی در مجموع، آثار شناسایی‌شده در محدوده این سد به 143 اثر و محوطه رسید.
او ادامه داد: «نه‌تنها داده‌های دیرینه‌شناختی و مطالعات مربوط به فسیل که قدمت آنان به حدود 70 الی 150 میلیون سال پیش بازمی‌گردد، در این مکان پیدا شده، بلکه ابزارهای سنگی و پراکنده پیش از تاریخی که احتمالاً متعلق به 6000 الی 5000 سال قبل از میلاد مسیح بوده، نیز کشف شده است.»
سد چمشیر بر روی رودخانه زهره احداث شده است. رودخانه زهره در غرب استان کهگیلویه و بویراحمد و شرق استان فارس واقع است. عملیات اجرایی سد چمشیر نیز از سال 91 شروع شد و روز گذشته آبگیری شد.
