کاهش قیمت ها در راه است| تأثیر احیای برجام بر بازارهای مالی
مذاکره‌کنندگان هرچند نامطمئن اما بازگشت به برجام را در یک قدمی نهایی شدن می‌دانند.
مذاکرات بازگشت به برجام به مراحل پایانی خود نزدیک شده است. بازارهای مالی از مسائل سیاسی تاثیر زیادی می‌گیرند و باید تاثیر توافق را آن‌ها بررسی کرد. با نگاه به نوسان بازارهای مالی زمانی که پس از توافق هسته‌ای نشان می دهد که بیشترین بازدهی مربوط به سکه بود. اما نکته جالب توجه این است که در صورتی که فرد سرمایه خود را در بانک پس انداز می‌کرد، نسبت به بازارهای دیگر بازدهی بیشتری کسب می‌کرد. آیا با احیای برجام می‌توان انتظار داشت این نتایج تکرار شود؟
مذاکره‌کنندگان هرچند نامطمئن اما بازگشت به برجام را در یک قدمی نهایی شدن می‌دانند. در این شرایط تاثیر اتفاقات سیاسی بر اقتصاد ایران بر هیچ کس پوشیده نیست و در بازه چند سالهای که آمریکا از توافق هسته‌ای خارج شد، شاهد نوسان بی‌سابقه در بازارهای دارایی‌های مختلف بودیم؛ به طوری که قیمت سکه حدود ده برابر شد و قیمت دلار بیش از شش برابر رشد داشت. اکنون این سوال مطرح است، در صورتی که توافق هسته ای نهایی شود، چه اتفاقی برای قیمت انواع دارایی‌ها خواهد افتاد؟
ساده‌ترین راه برای پیش‌بینی آینده نگاه به گذشته است. برای پیش‌بینی نتایج حاصل از توافق احیای برجام می‌توانیم بررسی کنیم در زمان اجرای برجام چه شرایطی برای بازارهای مالی افتاد و به زمان حال تعمیم دهیم. بحران‌های ناشی از تحریم‌های حداکثری از سال ۱۳۹۱ آغاز شد و تاثیر آن همچنان تا اواسط سال ۱۳۹۴ که توافق هسته‌ای نهایی شد ادامه داشت. تا قبل از برجام بازدهی بورس در سال ۱۳۹۳ بیش از منفی بیست درصد بود و بعد از آن سکه با نزدیک به نه درصد کاهش قیمت در جایگاه بدترین دارایی برای نگهداری سرمایه قرار داشت.
اما بعد از اجرای توافق برجام در دی سال ۱۳۹۴ این بازار بورس بود که بیشترین تاثیر را گرفت، به طوری که شاخص بورس از آذر تا اسفند ۱۳۹۴ بیش از سی درصد رشد داشت. بازار سکه در سال ۱۳۹۵ بعد از برجام افزایش قابل توجهی داشته اما نمی‌توان افزایش قیمت سکه را متاثر از مسائل داخلی مرتبط دانست، خصوصا که در این بازه دو ساله قیمت هر انس طلا از ۱۰۵۰دلار به ۱۳۵۰ دلار رسید.
دلار که پیش از روی کار آمدن دولت یازدهم نوسان شدیدی را ثبت و از ابتدای سال ۱۳۹۰ تا پایان سال ۱۳۹۱ رشد بیش از سه برابری را تجربه کرد. اما با روی کار آمدن دولت اول حسن روحانی و افزایش امیدواری به رفع تحریم ها عملا دلار کاهش قیمت و ثبات را تجربه کرد. در سال ۱۳۹۲ دلار بیش از ۱۵ درصدی را داشت ولی در سال بعد یعنی ۱۳۹۳ حدود ۳ درصدی را تجربه کرد. بازار مسکن نیز تغییر قابل توجهی در این بازه زمانی نداشته و به نظر می‌رسد کمترین واکنش را نسبت به برجام داشته است.
حال اگر فرض کنیم در ابتدای سال ۱۳۹۴ صد میلیون تومان در بازارهای مختلف سرمایه گذاری کرده بودیم و مقایسه‌ای بین بازارهای مختلف انجام دهیم، اگر این پول صرف خرید سکه می‌شد در آخر سال ۱۳۹۵ ارزش سرمایه ما به ۱۲۵ میلیون تومان می‌رسید و اگر در بورس سرمایه‌گذاری می‌شد به ۱۱۵ میلیون تومان می‌رسیدیم و درصورت سرمایه‌گذاری در ارز، سرمایه ما به بیش از ۱۱۲ میلیون تومان نمی‌رفت.
اما امکان سرمایه‌گذاری در بانک نیز وجود دارد که معمولا در تحلیل‌ها نادیده گرفته می‌شود، ما معمولا چون در شرایط تورم شدیدی هستیم بازدهی بانک را کافی نمی‌بینیم. بازدهی بانک‌ها معمولا بیش از بیست درصد نیست و با تورم بیش از سی درصدی سرمایه‌گذاری در آن منطقی به نظر نمی‌رسد. اما در صورت احیای برجام و ایجاد رونق اقتصادی این روند متفاوت است، همان طور که در نمودار بالا مشاهده می‌شود بسیاری از بازارهای مالی مختلف نتوانسته‌اند بازدهی بیش از ۲۰ درصد را کسب کنند اما در سال ۱۳۹۴ سود بانکی ۲۰ درصد و در سال ۱۳۹۵ سود بانکی ۱۵.۵ درصد بوده یعنی اگر فردی در ابتدای سال ۱۳۹۴ صد میلیون تومان در بانک پس‌انداز می‌کرد در انتهای سال ۱۳۹۵ بیش از ۱۳۸ میلیون تومان داشت که این در بین دارایی‌های مختلف بیشترین میزان بازدهی است.
هرچند نمی‌توان گفت آنچه در سالهای بعد از برجام اتفاق افتاد دقیقا تکر ار خواهد شد. باید توجه داشت که شرایط اقتصاد جهانی کاملاً متفاوت از سال های پس از برجام است؛ شیوع کرونا و تشدید تورم جهانی، بحران اوکراین و جهش قیمت نفت تنها دو موضوعی است که شرایط متفاوتی را رقم زده است. البته شرایط سیاسی، اجتماعی و سیاسی که دولت یازدهم با آن روبرو بود نیز متفاوت از شرایطی است که دولت سیزدهم تجربه می کند.
